Nguyên khí được coi như suối nguồn, nguồn năng lượng gốc để vận hành và nuôi dưỡng các tạng, phủ. Khi nguyên khí đầy đủ thì cơ thể sẽ khỏe mạnh, mà hao tổn thì sinh bệnh. Đông y lấy việc giữ gìn - bồi đắp - phục hồi nguyên khí là biện pháp để có được sức khỏe tốt nhất.
Nguyên khí là gì?
Nguyên là nguyên bản, khí là năng lượng, vì thế Nguyên khí có thể hiểu là Năng lượng gốc của cơ thể; Là nơi khởi phát năng lượng cho hoạt động của các cơ quan, lục phủ, ngũ tạng.
Hao tổn nguyên khí ảnh hưởng gì?
Theo Đông y: Nguyên khí được hình thành ngay từ khi con người còn là bào thai ở trọng bụng mẹ. Nguồn năng lượng này được nuôi dưỡng và giữ gìn thông qua hoạt động ăn uống, thở. Do đó, khi chúng ta ăn uống hoặt hít thở không đúng cách thì sẽ khiến cho nguyên khí bị hao tổn, gây ra bệnh tật.
“Khí hành huyết hành, khí trệ huyết ứ”. Nhận định này cho thấy quan điểm của y học cổ truyền, nhìn nhận bệnh tật nảy sinh là do khí bị tắc ở trong hệ thống kinh mạch. Người khí đủ huyết đầy thì sẽ có cơ thể khỏe mạnh, tác nhân gây bệnh từ bên ngoài khó xâm nhập. Môi trường bên trong cần bằng, hài hòa giúp phòng ngừa các bệnh mạn tính.
Nguyên nhân khiến nguyên khí hao tổn
- Do sự ô nhiễm: Ô nhiễm đất, nguồn nước, không khí, thực phẩm nhiễm bẩn.
- Lười vận động khiến không kích thích được sự lưu thông khí huyết.
- Áp lực từ cuộc sống và công việc khiến căng thẳng, stress.
- Ảnh hưởng của các bệnh mãn tính: Viêm phổi, viêm dạ dày, huyết áp, tiểu đường mỡ máu, các bệnh mãn tính liên quan đến gan, thận…
- Do mang thai và sinh đẻ ở phụ nữ.
- Quan hệ chăn gối quá nhiều, thiếu điều độ.
Trong cơ thể, 2 quả thận được chia làm thận thủy và thận hỏa. Chính giữa 2 quả thận, ví trí đối xưng với rốn là huyệt Mệnh môn – một trong 8 huyệt đạo quan trọng nhất trên cơ thể - được xem là cánh cửa của sinh mệnh. Mệnh môn là nơi tàng trữ nguyên khí. Thủy nhờ hỏa mà hóa khí, cũng như lửa đui sôi nước và nước bốc hơi. Thủy hỏa cân bằng thì khí dồi dào, mất cân bằng thì khí hao tổn, suy kiệt.
Ứng dụng nguyên khí trong điều trị bệnh
Số liệu thống kê ở Mỹ cho thấy 75% số người ở độ tuổi trên 65 từng mắc bệnh mạn tính, một nửa đã từng mắc từ 2 bệnh trở lên. Còn ở Việt Nam, tính trung bình có khoảng ¼ dân số đã từng mắc bệnh mạn tính. Trong đó, 6 nhóm bệnh phổ biến nhất gồm: Ung thư, các bệnh liên quan đến dạ dày, bệnh xương khớp, bệnh tim mạch, bệnh liên quan đến phổi, và các bệnh do rối loạn chuyển hóa như mỡ máu, tiểu đường…
Theo các nhà khoa học: Các bệnh mãn tính thường khó tìm ra nguyên nhân chính xác. Nhưng chủ yếu là do chế độ sinh hoạt, ăn uống không lành mạnh.
Có thể thấy cách nhìn nhận của Đông y và Tây y có nhiều sự tương đồng, mặc dù về cách dùng thuốc và nguyên tắc điều trị bệnh có những điểm khác biệt nhất định. Quan điểm “Bệnh tại đâu chữa tại đó”, nên Tây y sẽ tìm ra các cơ quan bị bệnh rồi tiến hành diệt trừ ổ bệnh để cải thiện tình trạng bệnh lý; Có thể hiểu là điều trị khi cơ thể đã mắc bệnh.
Đông y thì chú trọng tới phòng bệnh, sự cân bằng. Cơ thể được coi như một tiểu vũ trụ, một chỉnh thể hoàn chỉnh. Các cơ quan phủ tạng ở bên trong đều có mối liên hệ với nhau, duy trì sự cân bằng. Khi một người có bệnh, các thầy thuốc sẽ tìm hiểu xem bệnh biểu hiện ở chỗ nào, những cơ quan liên quan nào cũng đang bị ảnh hưởng, sự cân bằng ở đau bị phá vỡ, từ đó điều tìm cách điều hòa trở lại.
Để phục hồi lại nguyên khí, điều quan trọng nhất là phải giúp cân bằng âm dương, thủy hỏa trong thận cũng như toàn bộ cơ thể. Chúng ta có thể tập luyện các bộ môn khí công, thiền, yoga để cân bằng lại âm dương ở bên trong cơ thể; Nghỉ ngơi đầy đủ, thư giãn cơ thể, suy nghĩ tích cực; Có chế độ dinh dưỡng phù hợp, cân bằng âm dương; Sử dụng các thảo dược từ thiên nhiên.
