Hiện nay, bệnh béo phì đang có tốc độ gia tǎng đáng báo động. Tình trạng này thực sự là mối đe dọa đáng lo ngại bởi nó tiềm ẩn nhiều nguy cơ trong tương lai. Béo phì có thể làm giảm tuổi thọ và chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, nó còn kéo theo nhiều hệ lụy khi trở thành nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan tới tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường và bệnh ung thư.
Định nghĩa bệnh béo phì
Theo tổ chức y tế thế giới – WHO định nghĩa, thừa cân và béo phì là sự tích tụ chất béo bất thường hoặc quá mức trong cơ thể và nó có thể làm suy giảm sức khỏe.
Chỉ số khối cơ thể (BMI) được tính dựa trên cân nặng và chiều cao để áp dụng phân loại thừa cân và béo phì ở người trưởng thành.
Xác định tình trạng béo phì đối với người lớn
Tình trạng thừa cân được xác định khi chỉ số BMI > 25.
Béo phì được xác định đối với trường hợp có chỉ số BMI > 30.
Trẻ em bị béo phì
- Đối với trẻ em dưới 5 tuổi
Theo tiêu chuẩn tăng trưởng trẻ em của WHO:
Trẻ trong độ tuổi này được xác định thừa cân khi cân nặng theo chiều cao > 2 độ lệch chuẩn trên trung bình.
Trẻ béo phì là khi cân nặng theo chiều cao > 3 độ lệch chuẩn trên trung bình.
- Trẻ em từ 5 - 18 tuổi
Nhóm trẻ này được xác định thừa cân là BMI theo tuổi > 1 độ lệch chuẩn trên trung bình tham chiếu tăng trưởng của WHO.
Béo phì khi BMI >2 độ lệch chuẩn trên trung bình, theo tham chiếu tăng trưởng của WHO.
Những nguyên nhân gây ra bệnh béo phì
Khi năng lượng đưa vào cơ thể nhiều hơn năng lượng tiêu hao sẽ khiến trọng lượng cơ thể thay đổi và gây tăng cân.
Do yếu tố di truyền
Một số nghiên cứu gần đây đã được thực hiện và đưa ra kết luận, bệnh béo phì có cả nguyên nhân do yếu tố gen di truyền. Bởi vậy, khi trong gia đình có bố hoặc mẹ hoặc cả hai mắc bệnh béo phì thì có tới 80% con cái cũng có nguy cơ bị béo phì. Trong số những người béo phì, chỉ có khoảng 7% là có bố mẹ bình thường.
Do ít vận động
Việc ít vận động là yếu tố đóng vai trò rất quan trọng khi hình thành bệnh béo phì. Ngày nay, do sự phát triển khoa học, kỹ thuật thông tin tiến bộ, giao thông phát triển… đã khiến con người càng ít vận động nên làm gia tăng tình trạng béo phì.
Trẻ em cũng có xu hướng tăng cân nhanh một phần là do trẻ chú ý nhiều tới các phương tiện nghe nhìn như thường xuyên xem tivi, chơi game và ít hoạt động thể lực.
Thần kinh nội tiết có thể gây béo phì
- Vùng dưới đồi: Là nơi có thể gây béo phì khi bị tổn thương, bệnh ít gặp.
- Tình trạng đa nang buồng trứng: Có thể khiến phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt, tăng huyết áp, tăng androgen, kháng insulin.
- Cường vỏ thượng thận
- Bị suy giáp: Đây là tình trạng làm rối loạn chuyển hoá nước điện giải, khiến Natri giảm và giữ nước làm tăng cân. Trường hợp này khác hoàn toàn với việc tăng cân do béo.
- U tuỵ nội tiết: Do tình trạng tăng insulin đã gây hạ đường huyết, từ đó khiến người bệnh phải ăn nhiều, dẫn tới tăng cân.
- Hội chứng phì sinh dục: Mô mỡ sẽ bị kích thích hình thành ở những người bị rối loạn nội tiết và chuyển hóa như: U vỏ thượng thận, mãn kinh, rối loạn chuyển hóa đường, rối loạn mỡ máu…
Nguyên nhân khiến cơ thể hình thành mô mỡ là do sự gia tăng nhu cầu về chất đường, kéo theo gia tăng nhu cầu Insulin. Đây là yếu tố rất khó điều trị.
Bệnh béo phì do gen gây ra
Đột biến Receptor của Leptin hoặc đột biến gen sản xuất Leptin cũng là một trong những nguyên nhân gây béo phì.
Ngoài ra, còn có các đột biến gen khác như: Gen tổng hợp POMC; Gen sản xuất Prohormone convertase – 1; Me – 4 Receptor; PPAR – 2.
Hậu quả của bệnh béo phì
Béo phì trở thành yếu tố nguy cơ chính đối với các bệnh lý không truyền nhiễm như:
- Bệnh tim mạch, trong đó chủ yếu là bệnh tim và đột quỵ có tỷ lệ tử vong rất cao.
- Bệnh tiểu đường.
- Gây ra rối loạn cơ xương khớp, nhất là tình trạng viêm xương khớp.
- Bệnh ung thư, thường gặp nhất ở phụ nữ là nội mạc tử cung, ung thư vú, ung thư buồng trứng,…
- Đối với nam giới là ung thư tuyến tiền liệt, gan, sỏi mật, thận…
- Đối với trẻ em, khi bị thừa cân, béo phì sẽ phải đối diện với nguy cơ tử vong sớm hoặc bị tàn tật khi bước vào tuổi trưởng thành. Ngoài ra, khi trẻ em tăng cân quá mức sẽ gặp khó khăn về vấn đề hô hấp, loãng xương, tăng huyết áp, bệnh tim mạch,… gây ảnh hưởng nghiêm trọng về mặt tâm lý.
Cách phòng tránh bệnh thừa cân, béo phì
Cách đơn giản và hiệu quả nhất để phòng tránh thừa cân và béo phì đó là chọn lựa thực phẩm lành mạnh và hoạt động thể chất thường xuyên.
Một số yếu tố cần lưu ý: Nên hạn chế năng lượng nạp vào cơ thể từ tổng lượng chất béo và đường. Ăn nhiều trái cây và rau quả, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt.
Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao, ít nhất 30 phút mỗi ngày hoặc 150 phút mỗi tuần. Bên cạnh đó bạn cũng nên áp dụng liệu pháp massage. Massage cũng như sử dụng ghế massage tốt cho tuần hoàn, tiêu hóa, lại có tác dụng thư giãn tinh thần, rất tốt cho sức khỏe tổng thể.
