Có rất nhiều nguyên nhân gây ra các bệnh lý về khớp và một trong những nguyên nhân thường gặp nhất là do các vi tinh thể làm tổn thương viêm khớp và viêm quanh khớp. Ngày nay, với sự phát triển của thiết bị y tế hiện đại và chính sự ra đời của kính hiển vi lưỡng cực ở những năm 60 đã xác định được loại vi tinh thể thường gây viêm khớp nhiều nhất đó là pyrophosphat calci(CPP).
Vi tinh thể gây bệnh viêm khớp như thế nào?
Bệnh viêm khớp do vi tinh thể là hiện tượng viêm khớp không phải do vi khuẩn hay virus gây ra mà do sự lắng đọng của các loại tinh thể khác nhau.
Một số bệnh lý viêm khớp do vi tinh thể thường gặp là:
- Bệnh gút do tinh thể urat gây ra.
- Nhóm bệnh giả gút do tinh thể pyrophosphat calci (CPP) và một số vi tinh thể khác gây bệnh.
Bệnh gút và bệnh giả gút có biểu hiện lâm sàng rất giống nhau gây viêm khớp và phần mềm quanh khớp.
Viêm khớp do tinh thể CPP do các yếu tố: di truyền, do tuổi tác và tình trạng chấn thương, cũng như sau phẫu thuật.
Triệu chứng của bệnh viêm khớp do vi tinh thể CPP
Bệnh viêm khớp do tinh thể CPP là sự rối loạn chuyển hóa do sự lắng đọng vi tinh thể pyrophosphat calci tại các khớp, sụn xơ và cạnh khớp.
Bệnh này thường không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng mà được phát hiện dựa trên hình ảnh phim X-quang. Các khớp thường bị tổn thương đó là khớp gối, khớp háng và cổ tay.
Viêm khớp do vi tinh thể CPP có tính chất cấp tính, bán cấp hoặc mạn tính với các biểu hiện thường gặp:
- Thể bệnh không có triệu chứng lâm sàng: Thể bệnh này chỉ có thể phát hiện trên hình ảnh X-quang
- Thể giả gút: Thể này có thể viêm ở một hoặc nhiều khớp, thường gặp ở khớp gối hoặc khớp cổ tay. Biểu hiện lâm sàng của bệnh giống cơn gút cấp tính điển hìnhnhư: sưng, nóng, đỏ, đau.
- Thể giả thoái hóa khớp: Khoảng 50% bệnh nhân mắc viêm khớp nằm trong thể này. Bệnh thường xuất hiện ở khớp ngón xa, khớp gối và cột sống, khớp vai, khớp khuỷu… có biểu hiện giống các cơn giả gút.
- Thể giả viêm khớp dạng thấp: Người bệnh sẽ bị viêm khớp bàn ngón, khớp ngón gần đối xứng hai bên và bị cứng khớp vào buổi sáng. Trên phim chụp X-quang cho hình ảnh xương bị bào mòn và canxi hóa sụn khớp.
- Thể giả bệnh lý khớp do nguyên nhân thần kinh: Bệnh xuất hiện ở khớp gối, hủy hoại nặngkhớp gối và không có bệnh lý thần kinh đi kèm.
Chẩn đoán viêm khớp do tinh thể CPP
Viêm khớp do tinh thể pyrophosphat calci được chẩn đoán theo các tiêu chuẩn:
- Tiêu chuẩn I: Tinh thể được tìm thấy tại tổ chức hoặc dịch khớp.
- Tiêu chuẩn IIa: dưới kính hiển vi phân cực, phân lập vi tinh thể có một hoặc ba thiết diện không phân cực hoặc phân cực yếu.
- Tiêu chuẩn IIb: trên phim chụp X-quang có hình ảnh sụn khớp bị canxi hóa.
- Tiêu chuẩn IIIa: Khớp gối hoặc các khớp lớn khác bị viêm cấp tính
- Tiêu chuẩn IIIb: Tình trạng viêm khớp mạn tính xảy ra ở khớp gối, khớp háng, khớp vai, khớp khuỷu, khớp cổ tay hoặc khớp bàn ngón, có thể là viêm đau dữ dội.
Phân biệt viêm khớp tinh thể CPP với thoái hóa khớp
- Vị trí ít gặp: khớp cổ tay, khớp bàn ngón khớp khuỷu, khớp vai.
- Qua phim chụp X-quang: hình ảnh hẹp khe khớp cổ tay - quay hoặc khớp đùi - bánh chè.
- Kén xương dưới sụn.
Chẩn đoán viêm khớp do tinh thể CPP:
- Xác định: Khi có yếu tố I hoặc IIa và IIb.
- Nghi ngờ bị: có một yếu tố IIa hoặc IIb.
- Có khả năng: khi có một yếu tố IIIa hoặc IIIb.
=> Lưu ý: Đối với những người dưới 60 tuổi cần khảo sát thêm các thông số sau: calcium, magie, phospho phosphatase kiềm, sắt, hormon kích thích tuyến giáp…
Phương pháp điều trị bệnh viêm khớp do vi tinh thể CPP
Thể giả gút
- Sử dụng thuốc chống viêm không steroidđể điều trị viêm khớp cấp tính;
- Các thuốc giảm đau như: paracetamol;
- Chọc hút dịch khớp;
- Trường hợp viêm vài khớp lớn và nhỡ có thể tiêm corticosteroid nội khớp.
- Nếu các biện pháp trên không hiệu quả có thể cần nội soi rửa khớp.
- Dùng Colchicin với liều 1 mg/ngày để điều trị dự phòng đợt viêm khớp tái phát. Ngoài ra, có thể dùng thuốc chống viêm không steroid… có tác dụng giảm đau, giảm tần suất cơn viêm khớp. Cũng có thể sử dụng kéo dài thuốc chống thoái hóa khớp tác dụng chậm như: glucosamin sulfat, diacerein.
Thể giả thoái hóa khớp
- Thể bệnh này được điều trị giống thoái hóa khớp thông thường: có thể dùng thuốc chống thoái hóa khớp tác dụng chậm.
- Dùng thuốc chống viêm không steroid và thuốc giảm đau ngắn ngàykhi xuất hiện cơn đau khớp.
- Sử dụng Corticoid, acid hyaluronic tiêm nội khớp.
- Trong trường hợp thoái hóa khớp nặng có thể được chỉ định thay khớp nhân tạo.
Thể giả viêm khớp dạng thấp
Có thể dùng thuốc chống viêm không steroid, thuốc giảm đau hoặc thuốc Corticoid, acid hyaluronic tiêm nội khớp.
Một số trường hợp có thể được chỉ định dùng corticosteroid liều thấp: Prednisone 5mg/ngày.
Thể không có biểu hiện lâm sàng
Thể này không cần điều trị.
* Ngoài ra để giảm đau cho người bệnh, có thể áp dụng kĩ thuật massage bấm huyệt.
Bệnh viêm khớp do vi tinh thể CPP có thể gây biến chứng
- Thoái hóa khớp thứ phát
- Nhiễm khuẩn khớp
- Hội chứng hầm cổ tay chèn ép thần kinh giữa
- Chèn ép tủy sống.
